Zandvoort was nagenoeg uitsluitend een visserdorp tot het midden van de 19e eeuw. Vis was de einige, niet altijd zekere, bron van inkomsten. Vanaf 1828, maar vooral na 1880, ontwikkelde zich het vissersdorp geleidelijk tot een welvarende badplaats. Het fluctueerende aantal huizen alsmede de bevolkingaantallen in het dorp tussen 1475 en 1880 toont de sterke stijging vanaf het midden van de 19e eeuw. De aanleg van een spoorverbinding in 1881 liet deze stijging gestaag doorgaan.
Zandvoort Huizen en Bevolking
| 1475 – 100 huizen | 1622 – 796 bevolking | |
| 1494 – 50 huizen | 1722 – 626 bevolking | |
| 1514 – 76 huizen (21 onbewoond) | 1795 – 722 bevolking (oudste bevolkings telling) | |
| 1550 – 170 huizen | 1832 – 920 bevolking | |
| 1632 – 148 huizen | 1855 – 1170 bevolking | |
| 1732 – 89 huizen | 1880 – 2022 bevolking | |
| 1832 – 166 huizen | ||
| 1881 – 460 huizen |
Een verblijf in welke badplaats dan ook was in het begin voorbehouden aan leden van konijklijke huizen en de adel die op de therapeutische aspecten van de badplaats afkwamen. Mensen gingen op voorschrift van hun arts om het zo maar te zeggen. Pas later werden de genoegelijke en de recreatieve aspecten van badplaatsen belangrijk. De arbeidersklasse voegde haar aantallen toe aan die van de aristokratie. In de beginperiode was er echter een strikt regime van baden ( niet in de zee maar in de badhuizen van de hotels ) en van turnen en massage.
Het begin van Zandvoort als badplaats kan worden terugvervolgd tot 1824 en de aanzet tot zijn ontwikkeling in een ontwerper van D.J.Van Lennep. Hijzelf en een committee van 4 mensen wilden Zandvoort ontdoen van zijn imago als arm vissersplaatsje en zijn verbindingen met het achterland verbeteren. Het was een tweedelige aanpak met als doel nieuwe wegen en een geschikte omgeving voor het badende publiek te creeren (plan der Negotatie).
In 1826 werd het werk aan de Zandvoortselaan gestart. Zij liep van Heemstede over Aerdenhout en Bentveld. Het laatste gedeelte (sinds 1900 de Haarlemmerstraat genaamd) sloot aan op de Hogeweg. Ze was 7km breed en was in 1828 klaar. Het wegdek werd in1920 geasphalteerd.
Er was een tolpunt aan het begin en aan het einde van de weg en in 1828 was de tol als volg:
- Een koets met 6 paarden – 25 cent
- Een man met paard – 7.5 cent
- Een voetganger – 3 cent
De tolheffing werd in 1917 afgeschaft en de enige herinnering eraan is tegenwoordig de Tolweg. Klik op de foto om te vergroten.
Uiteindelijk werd in 1954 hetzelfde aantal huizen bereikt als voor de oorlog.
